Ekspertlər Humo ödəniş sisteminin minimal dəyərini 60-80 milyon dollar arasında qiymətləndiriblər
İyul ayında Dövlət Aktivlərinin İdarəedilməsi Agentliyi (AÜGA) Humo ödəniş sisteminin özəlləşdirilməsinin başlandığını elan etmişdi, onun ilk mərhələsi isə 22 avqustda başa çatdı. Qazaxıstanın fintex qrupu Kaspi, Humo ödəniş sistemini əldə etməkdə maraqlı olduğunu bildirib.
İyul ayının ortalarında Dövlət Aktivlərinin İdarəedilməsi Agentliyi Humo ödəniş sistemini idarə edən Milli Banklararası Prosessinq Mərkəzinin 100%-lik payının özəlləşdirilməsinin başladığını elan etmişdi.
Bu sazişin məsləhətçisi kimi Deloitte konsaltinq şirkəti çıxış edir. Humo-nun satış prosesi üç mərhələdə təşkil olunur, ilk mərhələ isə 22 avqustda başa çatdı.
Qazaxıstanın fintex qrupu Kaspi, Humo-nu əldə etməyə maraq göstərib. Şirkət mövcud iş modelini inkişaf etdirməyi və ödəniş texnologiyaları və xidmətləri ilə tamamlamanı planlaşdırır.
Spot mütəxəssislərlə Kaspi-nin yerli fintex bazarına marağının səbəbləri, mümkün saziş və Humo-nun minimal dəyəri barədə danışıb.
Kaspi ilə sazişin ehtimalı
Kap Depo investisiya bankçısı Müzəffər Rozikovun sözlərinə görə, Kaspi-nin Özbəkistan bazarına çıxmasının əsas səbəbi, Özbəkistan bazarının Qazaxıstan bazarından böyük olmasıdır. Digər amillər arasında mobil rabitənin yüksək səviyyədə olması, nağdsız ödənişlər və elektron ticarətin inkişafı var ki, bu da Kaspi-nin maraqlandığı ölkələrlə müqayisədə Özbəkistanda daha genişdir.
Özbəkistanda Kaspi-nin iş modelinə uyğun gələn bir neçə uğurlu fintex şirkəti mövcuddur. Yeni oyunçunun bazara gəlməsi adi istifadəçilər üçün rəqabətin artması deməkdir, deyə Rozikov bildirib.
"Şəxsi fikrimcə, Kaspi-nin Humo-nun özəlləşdirilməsində uğur şansları yüksəkdir və bu, yaxşı nəticələr verəcək," — deyə Müzəffər Rozikov bildirib.
Maliyyə analitiki vurğulayıb ki, Humo-nu yerli banklardan biri əldə edərsə, digər banklar arasında rəqabət mühiti ilə bağlı suallar yarana bilər.
Gafurov, Kardash & Partners şirkətinin tərəfdaşı və həmtəsisçisi Yodgor Gafurov hesab edir ki, Humo-nu Mərkəzi Asiyada lider olan xarici maliyyə ekosisteminin əldə etməsi Özbəkistan bazarında qüvvələr balansını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər.
"Ola bilər ki, Kaspi-nin bu sazişi uğurla başa çatdırma şansları yüksək deyil. Hətta saziş həyata keçsə belə, yerli oyunçular öz maraqlarını qorumaq üçün tənzimləyici və inzibati vasitələrdən istifadə edə bilərlər, bu isə Kaspi üçün ciddi çağırışlar yaradacaq və onun yerli bazarda böyüməsini ləngidəcək," — deyə ekspert bildirib.
Kaspi nəzəri olaraq yerli oyunçu ilə səhmdar kapitalı səviyyəsində əməkdaşlıq edə bilər. Ancaq "bu, Nasdaq-da ticarət olunan ictimai şirkət kimi Kaspi üçün müəyyən tənzimləyici tələblər səbəbindən asan olmayacaq," — deyə əlavə edib.
Humo-nun minimal dəyəri
2022-ci ilin sentyabr ayında AÜGA Uzcard ödəniş sistemindəki 75%-lik dövlət payını 210,1 milyard sum (təxminən 19 milyon dollar) qarşılığında satıb. Ancaq Müzəffər Rozikov Uzcard-ın özəlləşdirilməsi zamanı onu qeyd edib ki, Uzcard dövlət şirkəti olmamışdan əvvəl özəl şirkət idi.
Investisiya bankçısı bildirib ki, Humo Özbəkistan üçün strateji obyekt hesab olunur. Bununla yanaşı, ödəniş sisteminin aktivlərinin rentabelliyi bəzi banklara nisbətən xeyli yüksəkdir. Bu ilin birinci yarısında Humo-nun xalis mənfəəti 71,7 milyard sum təşkil edib ki, bu da il ərzində 51,2% artım deməkdir.
"Humo-nun mümkün alınması Kaspi üçün çox ciddi istifadəçi artımı ilə nəticələnə bilər. 2024-cü ilin birinci rübündə Kaspi.kz-nin gündəlik aktiv istifadəçilərinin (DAU) sayı 9,1 milyon nəfər, aylıq aktiv istifadəçilərinin (MAU) sayı isə 14 milyon nəfər təşkil edirdi. Humo kartlarının sahibləri də bu rəqəmlərə əlavə olunacaq," — deyə Müzəffər Rozikov bildirib.
Yodgor Gafurov isə qeyd edib ki, Humo-nun minimal qiyməti (enterprise value) hazırki və proqnozlaşdırılan maliyyə göstəriciləri nəzərə alınmadan, müqayisəli multiplikatorlar tətbiq olunmaqla 80 milyon dollardan az olmaya bilər.
Humo-nun tarixi
Milli Banklararası Prosessinq Mərkəzi 2018-ci ildə yaradılıb, növbəti il isə onun idarə etdiyi Humo ödəniş sistemi fəaliyyətə başlayıb. 2021-ci ildə Uzcard ilə əməkdaşlıq barədə razılıq əldə edilib və infrastruktur inteqrasiyasına başlanılıb.
2023-cü ilin yayından Humo-nun 6,4 min bankomatı Uzcard bank kartlarını qarşılıqlı əsasda qəbul edir. Hazırda ödəniş terminallarının inteqrasiyası üzərində iş gedir və bu proses artıq ictimai test mərhələsinə çatıb.
Bu ilin may ayında prezident fərmanına uyğun olaraq Milli Banklararası Prosessinq Mərkəzi səhmdar cəmiyyəti kimi yenidən təşkil edilib. Şirkət 155 448 748 sadə səhmlər buraxıb, hər birinin nominal dəyəri 1000 sum təşkil edir və onlar AÜGA tərəfindən yerləşdirilib.
Aprel ayında Şavkat Mirziyoyev cari il üçün dövlət aktivlərinin özəlləşdirilməsi proqramını təsdiqləyib. Bu proqram Humo-nun dövlət payının satılmasını da nəzərdə tutur.
