Kriptovalyuta dünyasında böyük uğurlar qazanan Cəd Makkaleb, indi sərvətinin böyük bir hissəsini kosmos sahəsinə yatırmağa hazırlaşır. Mt. Gox Bitkoin birjası və XRP kriptovalyutasının qurucusu olan Makkaleb, dünyanın ilk kommersiya kosmik stansiyasını qurmaq və onu orbitə göndərmək üçün iddialı bir layihəyə başlayıb.
Əgər layihə uğurlu alınarsa, onun startapı – Vast Space LLC NASA-nın Beynəlxalq Kosmik Stansiyanı (ISS) əvəzləmək üçün axtardığı tərəfdaşlardan birinə çevrilə bilər və bu müqavilə milyardlarla dollar dəyərində ola bilər. Lakin uğursuzluq baş verərsə, Makkaleb bu layihəyələ 1 milyard dollar itirməyə tam hazır olduğunu bildirib.
Vast Space LLC şirkətini 2021-ci ildə quran Makkaleb, kosmik stansiyanın bəzi hissələrini SpaceX-in texnologiyalarından istifadə edərək yığır. Şirkət artıq SpaceX ilə əməkdaşlıq müqaviləsi bağlayıb və NASA-nın icazə verməsi halında SpaceX astronavtları Vast stansiyasına daşıyacaq.
Makkalebin Kosmik Sənayeyə Girişi
Makkalebin kosmik sənayedə heç bir təcrübəsi yoxdur. O, Arkansasda fermer ailəsində böyüyüb, daha sonra Kaliforniya Universitetində təhsil alıb, lakin oranı tərk edib. Onun karyerası əsasən yeni texnologiyalara erkən daxil olmaq və dövlət tənzimləmələri sərtləşməmiş bazardan çıxmaq strategiyasına əsaslanıb.
Makkalebin yaxın dostu və iş ortağı Sem Yaqan, onun hər zaman riskə həvəsli bir insan olduğunu bildirib. Makkalebin rəhbərlik etdiyi Vast-ın bir çox mühəndisi əvvəllər SpaceX-də çalışıb, bu da şirkətin texnoloji cəhətdən güclü olmasına imkan yaradır.
2023-cü ildə Vast şirkətinin baş direktoru (CEO) Maks Haot təyin edilib. Haot əvvəllər raket buraxılışları ilə məşğul olan Launcher şirkətinin rəhbəri olub, lakin kifayət qədər maliyyə tapa bilmədiyi üçün Makkaleb onun şirkətini satın alıb və onu Vast-a rəhbər gətirib.
Vast Space: İlk Xüsusi Kosmik Stansiya və Süni Cazibə
Vast Space-in məqsədi təkcə kosmik stansiya tikmək deyil, həm də kosmosda süni cazibə sistemləri qurmaqdır. Şirkət, gələcək astronavtların Yer şərtlərinə uyğunlaşdırılmış həyat şəraitində işləyə bilməsi üçün fırlanan modul sistemləri ilə süni cazibə yaratmağı planlaşdırır.
Hazırda şirkət ilk kosmik stansiyası – Haven-1 üzərində işləyir. Stansiyanın uzunluğu 10 metr, diametri isə 4.5 metr olacaq. Stansiyada dörd astronavtın yaşaması üçün lazımi şərait yaradılacaq, o cümlədən fərdi yataq otaqları, panoramik pəncərələr və birgə yemək masası olacaq.
Vast, ilk stansiyasını 2026-cı ilin may ayında orbitə buraxmağı planlaşdırır. Əgər ilk buraxılış uğurlu olarsa, şirkət 2028-ci ilə qədər ikinci nəsil Haven-2 stansiyasını qurmağa başlayacaq. Bu stansiya, NASA-nın Beynəlxalq Kosmik Stansiyasını (ISS) əvəz edəcək kommersiya bazalı kosmik stansiyalar proqramının əsas hissələrindən biri ola bilər.
NASA Müqaviləsi və Müsabiqə
NASA, ISS-in 2030-cu ildə təqaüdə çıxacağını açıqlayıb və onu əvəz edəcək kommersiya kosmik stansiyaları üçün tərəfdaş axtarır. Vast-ın əsas rəqibləri Axiom Space, Blue Origin və Voyager Space Holdings kimi şirkətlərdir. Lakin Vast, Makkalebin şəxsi sərmayəsi hesabına tam maliyyələşdirilən yeganə layihədir.
Maks Haot bildirib ki, NASA-nın müqaviləsini qazanmaq şirkət üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir:
"Əgər NASA-nın dəstəyini ala bilməsək, kosmik stansiya biznesinin kommersiya baxımından dayanıqlı olması çətin olacaq."
NASA, 2026-cı ilin ortalarına qədər kommersiya kosmik stansiyalarının ilk rəsmi müqavilələrini elan edəcək. Bu müqavilələr qalib şirkətlərə orbitdə kosmik bazalar qurmaq və NASA-ya xidmətlər göstərmək imkanı verəcək.
Makkalebin Kriptovalyuta Karyerası və Vast-a Keçidi
Cəd Makkaleb ilk olaraq 2000-ci ildə eDonkey adlı fayl paylaşma platformasını quraraq tanınıb. Daha sonra o, 2010-cu ildə Mt. Gox Bitcoin birjasını yaradıb.
Mt. Gox bir müddət dünyanın ən böyük Bitcoin birjasına çevrildi, lakin 2014-cü ildə haker hücumları nəticəsində 400 milyon dollarlıq kriptovalyuta itirdi və iflasa uğradı. Bu hadisə FTX birjasının çökməsinə qədər kriptovalyuta tarixindəki ən böyük uğursuzluq sayılırdı.
Makkaleb daha sonra XRP (Ripple) kriptovalyutasını yaratdı və 2014-2022-ci illər arasında XRP-dən 3.2 milyard dollar qazandı.
Kriptovalyuta sahəsində qazandığı milyardları Vast layihəsinə yönəldən Makkaleb, özünü yeni bir çağırışa həsr etdiyini bildirib:
"Uşaqlıqdan göylərə baxıb kosmosun nə qədər möhtəşəm olduğunu düşünürdüm. Bu layihə ilə insanlar üçün Yer kürəsindən kənarda yaşamaq imkanını reallaşdırmaq istəyirəm."
Gələcəyin Kosmik Stansiyaları və Vast-ın Rəqabəti
Vast-ın əsas məqsədi, kosmosda uzunmüddətli insan yaşayışını təmin edəcək texnologiyalar inkişaf etdirməkdir. Şirkətin ən böyük problemi, kosmik həyat dəstək sistemləri qurmaq olacaq. ISS-də su və oksigenin təkrar emalı üçün mürəkkəb sistemlər mövcuddur. Lakin Haven-1 bu sistemlərə sahib olmayacaq, çünki astronavtlar orada qısamüddətli qalacaqlar.
NASA müqaviləsini qazandığı halda, Vast uzunmüddətli insan yaşayışı üçün lazım olan texnologiyaları inkişaf etdirmək üçün daha böyük sərmayə ayıracaq.
Kosmos sənayesində bir çox şirkət maliyyə çətinliklərinə görə iflasa uğrayır. Lakin Makkalebin şəxsi sərmayəsi Vast-a rəqabətdə üstünlük qazandırır. Space Capital şirkətinin qurucusu Çad Anderson bildirib ki:
"Vast, tamamilə öz maliyyələşdirməsi olan yeganə şirkətdir və bu, onları unikal edir."
Nəticə
Cəd Makkalebin kosmos sahəsindəki layihəsi hələ ilkin mərhələdədir, lakin əgər Vast ilk uğurlarını qazana bilsə, bu, kosmosda kommersiya bazasının inkişafı üçün yeni bir dövr açacaq.
Şirkətin əsas məqsədi NASA ilə müqavilə qazanmaq və gələcəkdə Beynəlxalq Kosmik Stansiyanı əvəz edəcək yeni bir platforma qurmaqdır. Əgər bu planlar reallaşarsa, Makkaleb kriptovalyutadan sonra kosmik texnologiyalar sahəsində də böyük bir inqilaba imza ata bilər.
