Çin Süni İntellekt Şirkəti DeepSeek: Qlobal Bazar və Texnologiyada Yeni Güc
Çin mərkəzli süni intellekt şirkəti DeepSeek, dünya səviyyəsində diqqət çəkməyə başlayıb və xüsusilə Amerika ictimaiyyəti və Wall Street-də ciddi maraq oyadıb. Şirkət yüksək performanslı və eyni zamanda aşağı xərcli süni intellekt texnologiyası ilə bazarda özünü göstərərək, OpenAI, Google və Meta kimi nəhənglərə rəqib olub. DeepSeek innovativ texnologiyalarını açıq mənbə kimi təqdim etməklə, süni intellekt sahəsində yeni bir yanaşma gətirib.
Şirkətin yeni texnologiyası bəzi ekspertlər tərəfindən OpenAI-nin ChatGPT-si ilə rəqabət edə biləcək səviyyədə qiymətləndirilir. Xüsusilə maraqlı olan məqam, DeepSeek-in süni intellekt tətbiqlərini inkişaf etdirmək üçün cəmi 6 milyon dollar xərcləməsidir. Müqayisə üçün, OpenAI, Google və digər ABŞ şirkətləri qarşıdakı illərdə süni intellekt sahəsinə təxminən 1 trilyon dollar sərmayə yatırmağı planlaşdırır.
DeepSeek-in İlk Nailiyyətləri
DeepSeek-in ilk modeli olan DeepSeek Coder 2023-cü ilin noyabrında təqdim edilmiş, daha sonra DeepSeek-V2 modeli 2024-cü ilin mayında istifadəyə verilmişdir. DeepSeek-V2 yüksək performansı və xərclərin optimallaşdırılması ilə bazarda geniş maraq doğurub. Ən son model olan DeepSeek-R1, 2025-ci ilin yanvarında təqdim edilib və 236 milyard parametrə malikdir. Bu model, həm aşağı xərclərlə, həm də yüksək keyfiyyətli nəticələrlə OpenAI-nin qabaqcıl modelləri ilə rəqabət aparır.
DeepSeek-in texnologiyaları mükafatlandırmaya əsaslanan öyrənmə (reinforcement learning), mixture-of-experts (MoE) arxitekturası və multi-head latent attention kimi texnologiyalara əsaslanır. Bundan başqa, şirkət öz böyük modellərini kiçik və daha effektiv modellərə çevirmək üçün distillasiya texnikasından istifadə edir.
ABŞ Texnologiya Sektoruna Təsiri
DeepSeek-in tətbiqləri bazara çıxandan sonra süni intellekt sahəsindəki ABŞ şirkətlərinin səhmlərinə ciddi təsir göstərdi. Məsələn, Nvidia-nın səhmləri 17% ucuzlaşaraq 600 milyard dollar itirdi. ASML-in səhmləri 6%, Broadcom-un isə 17% ucuzlaşdı. Nasdaq indeksi də həmin gün 3% (612 bənd) gerilədi. Bu, analitiklər arasında "Silikon Vadisinin süni intellekt texnologiyalarına həddindən artıq sərmayə yatırdığı" fikrini gücləndirdi.
DeepSeek-in Arxasındakı Güc
DeepSeek, 2023-cü ilin iyulunda Çin universitetlərindən biri olan Zhejiang Universitetinin məzunu Liang Wenfeng tərəfindən təsis edilib. Liang şirkəti öz şəxsi hedc fondu ilə maliyyələşdirib və təxminən 8 milyard dollarlıq sərvətə malikdir. Şirkət heç bir xarici investora malik deyil, bu isə DeepSeek-ə uzunmüddətli və kommersiya təzyiqlərindən uzaq işləmək imkanı verir.
Liang, əvvəlcə Nvidia A100 çiplərini satın alaraq, onları süni intellekt modellərinin inkişafında istifadə etmişdir. Məhz bu çiplər DeepSeek-in möhkəm texnoloji bazasını təşkil edir. Şirkət, həmçinin AMD ilə əməkdaşlıq edərək DeepSeek-V3 modelini optimallaşdırıb.
DeepSeek-in Fərqləndirici Cəhətləri
DeepSeek-in açıq mənbəli böyük dil modeli "istifadə zamanı hesablama" (on-demand computation) texnikasına əsaslanır. Bu texnologiya yalnız ən uyğun modellərin aktivləşdirilməsini təmin edərək, həm enerji, həm də maliyyətə qənaət edir. Bununla yanaşı, DeepSeek-in tətbiqi Apple-ın App Store-da mövcuddur və pulsuz olaraq yüklənə bilər. Şirkət, tətbiqin istifadəyə verildiyi ilk günlərdə Apple mağazasının ən çox yüklənən tətbiqlərindən biri olub.
Yeni Texnologiyanın ABŞ-da Müzakirələri
DeepSeek-in tətbiqlərinin təqdimatı keçmiş ABŞ prezidenti Donald Trampın ChatGPT istehsalçısı OpenAI ilə birgə elan etdiyi 500 milyard dollarlıq Stargate layihəsindən bir neçə gün sonraya təsadüf etdi. Bu layihə ABŞ-ın texnologiya gələcəyini təmin etməyi hədəfləyirdi. Lakin DeepSeek-in daha ucuz və yüksək səmərəli texnologiyası bu müzakirələrin istiqamətini dəyişdi.
DeepSeek, Nvidia və digər ABŞ texnologiya şirkətlərinin texnologiyalarına alternativ təqdim edərək, süni intellekt bazarında rəqabəti gücləndirir. Şirkətin yeni yanaşmaları və aşağı qiymətli həlləri, gələcəkdə texnologiya sahəsində böyük dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
