Google-dan Nobel mükafatı xəbəri: Mişel Devore və Con Martinis Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb
Bu gün Google-un Kvant AI komandasında aparıcı alim Mişel Devore və keçmiş Google əməkdaşı Con Martinis Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülüblər. Onlar 2024-cü ilin Nobel mükafatı sahibləri Demis Hassabis, Con Jumper və Ceffri Hinton ilə birlikdə Google-un artıq beş Nobel laureatını qeyd etməsinə səbəb olublar.
Mişel Devore, hazırda Google-un Kvant AI komandasında Kvant Aparatları üzrə Baş Alim kimi fəaliyyət göstərir, 2025-ci ilin Fizika üzrə Nobel mükafatını makroskopik kvant effektləri üzərindəki işlərinə görə alıb. Mükafat Con Martinis və Kaliforniya Universitetinin Berkeley kampusundan Con Klark ilə paylaşılır.
Makroskopik səviyyədə kvant mexanikası
Bu mükafat, 1980-ci illərdə aparılan və fizika və texnologiyada inqilabi dəyişikliklərə səbəb olan eksperimentləri qeyd edir. Mişel Devore, Con Martinis və Con Klark göstərdilər ki, kvant mexanikasının qəribə və intuisiya əksinə olan qanunları — əvvəllər yalnız atom və subatom hissəciklər üçün xarakterik hesab edilirdi — çip üzərində makroskopik elektrik dövrəsində də müşahidə edilə və idarə oluna bilər. Onlar, Josephson keçidi adlanan xüsusi elementə malik, heç bir elektrik müqaviməti olmayan superkeçirici dövrə yaradıblar. Bu element kvant fenomenlərini yaratmaq və idarə etmək üçün istifadə olunur.
Superkeçirici kvant kompüterlərinin əsası
Google-un Kvant AI komandası üçün bu Nobel mükafatı yalnız tarixi elmi nailiyyətlərin qeyd olunması deyil, həm də superkeçirici kvant kompüterlərinin hazırkı işlərinin əsasını qoyan kəşflərin tanınmasıdır. Josephson keçidləri bu günkü superkeçirici kvant bitlərinin (qubitlərin) əsasını təşkil edir. Mişel və Con-un işləri Google-un Willow kvant çipinin hazırlanması və 2019-cu ildə kvant kompüterinin klassik kompüterlər üçün mümkün olmayan hesablamanı tamamlaması kimi nailiyyətləri mümkün edib. Bu işlər həmçinin gələcək aparat inkişafı yol xəritəsini formalaşdırır və həll olunması çətin problemlər üçün kvant hesablama texnologiyasını irəli aparır.
Bu mükafat həm alimlərin fədakar işinə, həm də fundamental tədqiqatların gücünə dərin hörmətin göstəricisidir. Onların kəşfləri onilliklər sonra da kvant texnologiyalarının inkişafını ilhamlandırır.
