Azərbaycanın 2025–2028-ci illəri əhatə edən Süni İntellekt Strategiyası sadəcə bir sənəd deyil. Bu strategiya — gələcəyə uzanan bir körpü, bir çağırış, bir fürsətdir. Bu, dövlətin və cəmiyyətin ortaq vizyonla hərəkət etdiyi, insan potensialına güvəndiyi və texnologiyanı milli maraqlara xidmət edən gücə çevirməyi hədəflədiyi böyük bir dönüş nöqtəsidir. Burada əsas məqsəd süni intellekti tətbiq etmək yox, onu rəqəmsal suverenliyin, dayanıqlı inkişafın və milli iradənin simvoluna çevirməkdir. Bu, bizim gələcək nəsillərə verəcəyimiz ən dəyərli miraslardan biri ola bilər.
Bəs niyə bu strategiya bu qədər önəmlidir?
Bəzən belə səslər eşidirik: “Onsuz da texnologiya inkişaf edir, əlavə sənədə ehtiyac varmı?” Buna cavabım birmənalıdır: Əgər biz texnologiyaya yol göstərməsək, bir gün o bizə yol göstərəcək.
Potensialımız var idi, amma birlik və yön yox idi. Ölkədə istedadlı gənclər var, texnologiyaya maraq var, dövlət qurumları Süni İntellektin tətbiqlərinə başlayıb. Amma bütün bunlar parçalanmış şəkildə baş verir. Bu strategiya isə hər kəsi bir masa arxasında birləşdirib koordinasiya edəcək.
Süni intellekt gələcək deyil — artıq bu günün bir hissəsidir.Təsəvvür edin, bir vaxtlar fantastik filmlərdə gördüyümüz süni zəka bu gün bizim gündəlik həyatımıza daxil olub — xəstəxanada, bankda, nəqliyyatda, təhsildə… Artıq “gələcəkdə olacaq” demirik. Bu gün artıq Sİ ilə birlikdə yaşayırıq.
Rəqabət başlayıb — biz kənarda qala bilmərik -Dünyada texnologiya üzrə yarış sürətlə davam edir. Region ölkələri konkret addımlar atır, resurs ayırır, hüquqi çərçivələr qurur. Bu strategiya bizə rəqəmsal yarışda öz yerimizi müəyyən etmək, yolumuzu seçmək və liderliyə iddia etmək imkanı yaradır. Bu artıq seçim yox, zərurətdir.
Strategiya — istiqamət, resurs və nəticə deməkdir -Gələcəyə inamla addımlamaq üçün bizə üç şey lazımdır:
Haraya gedirik?
Nəyə sərmayə qoyuruq?
Nəyə nail olmaq istəyirik?
Süni İntellekt Strategiyası bu suallara aydın, real və ölçülə bilən cavablar təqdim edir. Onsuz isə hərəkət təsadüfi və qısaömürlü olacaq. Strategiya təhlükəsizlik kəməridir — biz irəliləyərkən yön verir, qoruyur və istiqamətləndirir.
Dövlət və özəl sektor — Strategiyanın ən güclü tərəflərindən biri də dövlətlə texnologiya sektorunu bir masa ətrafında toplaya bilməsidir. Dövlət artıq texnologiyanı sadəcə satın alan yox, onu lokal mühitdə inkişaf etdirən tərəfə çevrilir. Özəl sektor isə öz potensialını ölkənin inkişafına töhfə verən real layihələrdə göstərə bilir.
Strategiya bizə hansı dəyərləri əlavə edəcək
İqtisadi yüksəliş və rəqabətə davamlılıq. Süni intellektin tətbiqi ilə:
Biznes prosesləri sürətlənəcək və avtomatlaşdırılacaq,
Yeni nəsil texnoloji startaplar yaranacaq,
Yerli məhsul və xidmətlər daha keyfiyyətli və rəqabətli olacaq,
Xarici investorlar üçün daha cazibədar bir bazar formalaşacaq.
Yəni bu strategiya Azərbaycan iqtisadiyyatına yeni nəfəs, yeni enerji verəcək.
Dövlət idarəçiliyində çeviklik və şəffaflıq. AI əsaslı idarəetmə sistemləri dövlətin vətəndaşlarla əlaqəsini daha səmərəli edəcək:
Vətəndaş müraciətləri daha tez cavablandırılacaq,
Qərarlar məlumatlara əsaslanaraq qəbul olunacaq,
Proaktiv xidmətlər (vətəndaş müraciət etmədən xidmət alacaq) genişlənəcək.
Bu isə etimadın artması, xidmətlərin insansızlaşması və səmərəliliyin yüksəlməsi deməkdir.
Təhlükəsizlik və məxfilik zəmanəti. Dünya süni intellektlə yanaşı yeni risklərlə də qarşı-qarşıyadır: kibertəhlükələr, deepfake, dezinformasiya. Azərbaycan bu strategiya ilə:
Kibermüdafiə sistemlərini gücləndirəcək,
Vətəndaş məlumatlarının məxfiliyini qoruyacaq,
Etik və məsuliyyətli AI sistemlərini tətbiq edəcək.
Yəni biz texnologiyanı tətbiq edərkən təhlükəsizlik və etibar məsələlərini unutmuruq.
Təhsil və insan kapitalı — gələcəyin əsası. Süni intellektlə işləyəcək insanlara ehtiyac artacaq. Strategiya bu sahədə də konkret hədəflər qoyur:
Sİ üzrə ixtisaslaşmış tədris proqramları yaradılacaq,
Mütəxəssis və təlimçilər hazırlanacaq,
Universitetlərdə data elmi, maşın öyrənməsi və NLP proqramları genişlənəcək.
Azərbaycanın gənc nəslini gələcəyin texnologiyalarına hazırlamaq artıq dövlət prioritetidir.
Beynəlxalq nüfuz və texnoloji liderlik. Strategiyanın uğurla icrası ilə:
Azərbaycan süni intellekt üzrə beynəlxalq reytinqlərdə irəliləyəcək,
Regionda innovasiyanın mərkəzinə çevrilə bilər,
Qlobal tərəfdaşlıqlar və texnoloji mübadilələr üçün yeni qapılar açılacaq.
Eyni zamanda, Azərbaycan dilində Təbii Dil Emalı modellərinin yaradılması və açıq mənbəli resursların inkişafı ilə ölkə rəqəmsal müstəqilliyini daha da möhkəmləndirəcək.
Bu gün qəbul etdiyimiz qərarlar, gələcək nəsillərin rəqəmsal dünyada öz ayaqları üzərində dayana bilməsinə zəmin yaradır. Süni İntellekt Strategiyası — sadəcə bugünkü problemlərə cavab deyil, sabahın suallarına indidən verilmiş ağıllı cavabdır. Əgər biz bu strategiyanı həyatın bir parçasına çevirə bilsək, Azərbaycan süni intellekt istehlakçısı yox, istehsalçısı olacaq. Biz yalnız texnologiyanı izləyən yox, ona istiqamət verən bir ölkə ola bilərik.
