Twitter-in qurucularından biri və hazırda Block şirkətinin rəhbəri olan Cek Dorsi, sosial medianın daha müstəqil, istifadəçiyə yönəlmiş və korporativ təsirdən uzaq olması üçün 10 milyon ABŞ dolları həcmində şəxsi vəsait ayırıb. O, bu investisiyanı "and Other Stuff" (azərbaycancaya tərcümədə “və digər şeylər”) adlanan yeni yaradılmış qeyri-kommersiya təşəbbüsünə yönəldib.
Bu təşəbbüs nədir?
"and Other Stuff" 2025-ci ilin may ayında qurulmuşdur. Burada əsas məqsəd — açıq mənbəli (yəni kodu hər kəsə açıq olan) sosial media alətləri və texnologiyaları üzərində işləməkdir. Bu təşəbbüs bir şirkət deyil, əksinə, "hacker ruhlu" bir icma kimi fəaliyyət göstərir. Komandaya tanınmış texnologiya mütəxəssisləri daxildir:
Evan Henshaw-Plath – Twitter-in ilk işçisi
Calle – rəqəmsal pul sistemi olan Cashu-nun yaradıcısı
Alex Gleason – Truth Social-un sabiq mühəndislik rəhbəri
Jeff Gardner – Intercom şirkətinin ilk əməkdaşlarından
Bu komanda daha əvvəl Nostr adlı açıq sosial media protokolu üzərində işləyib. Nostr – sosial şəbəkələrin senzura və kommersiya təsirindən uzaq şəkildə işləməsini təmin edən texnologiyadır. İndi isə onlar Mastodon kimi tətbiqləri işlədən ActivityPub protokolunu və digər yeni texnologiyaları da araşdırırlar.
Cek Dorsinin baxış bucağı nədir?
Cek Dorsi hesab edir ki, Twitter heç vaxt bir şirkət kimi qurulmamalı idi. Onun fikrincə, sosial media protokol olmalıdır – yəni açıq, hamının üzərində işləyə biləcəyi və heç kimə aid olmayan bir infrastruktur. Çünki şirkətlər reklam verənlərin və maliyyə maraqlarının təsiri altına düşür. Dorsi deyir ki, Twitter reklam verənlərin maraqlarına uyğun davranmağa məcbur olub, bu isə internetin inkişafına zərər verib.
Tətbiqlər və layihələr
“and Other Stuff” qrupu artıq bir neçə tətbiq hazırlayıb. Bu alətlər açıq texnologiyalar üzərində qurulub və istifadəçilərə öz platformalarını yaratmaq imkanı verir:
Shakespeare – Süni intellektlə Nostr üzərində yeni sosial tətbiqlər yaratmağa imkan verən platformadır.
heynow – Səsli mesajlar göndərmək üçün tətbiq
White Noise – Məxfi mesajlaşma üçün proqram
+chorus – İcma əsaslı sosial platforma
Cashu wallet – Məxfi ödənişlər üçün rəqəmsal pul kisəsi
Bu tətbiqlərin əksəriyyəti mobil cihazlar üçün yaradılıb və açıq kod əsaslıdır. Hal-hazırda iOS (Apple) versiyaları mövcuddur, Android versiyaları isə hazırlanır.
Sosial medianın “Hüquqlar Bəyannaməsi” hazırlanır
Komanda həmçinin sosial şəbəkə istifadəçilərinin hüquqlarını müəyyən edən bir sənəd – "Sosial Media Hüquqlar Bəyannaməsi" hazırlayır. Burada aşağıdakı sahələr üzrə əsas prinsiplər qeyd olunacaq:
- Məxfilik və təhlükəsizlik
- Məlumatların daşınması və çıxarılması
- Şəffaflıq və hesabatlılıq
- Özünüidarə və şəxsiyyətin qorunması
- Digər platformalarla uyğunluq (interoperability)
Bu sənədin məqsədi — gələcəkdə qurulacaq sosial platformaların istifadəçilərə qarşı daha məsuliyyətli və şəffaf olmasını təmin etməkdir.
Gələcək planlar və podkast
Evan Henshaw-Plath yeni “revolution.social” adlı podkast layihəsinə start verib və ilk qonağı elə Cek Dorsi olub. Onlar İsveçrədə keçirilən hackathon zamanı görüşərək sosial medianın keçmişi və gələcəyi haqqında fikir mübadiləsi aparıblar. Dorsi bildirib:
“Twitter kimi platformaların şirkət yox, açıq protokol kimi qurulması vacibdir. Yalnız bu halda onların üzərində sağlam bizneslər qurmaq və istifadəçi maraqlarını qorumaq mümkün olar.”
Podkastın növbəti bölümlərində tanınmış texnoloqlar, jurnalistlər və tədqiqatçılar – o cümlədən Kara Swisher, Taylor Lorenz, Yoel Roth, Cory Doctorow və digərləri – dəvət olunacaq.
