Texnologiya və siyasətin kəsişməsində bir sammit
13 may tarixində Səudiyyə Ərəbistanının paytaxtı Ər-Riyadda baş tutan ABŞ-Səudiyyə İnvestisiya Sammiti, son illərin ən diqqətçəkici qlobal tədbirlərindən biri oldu. ABŞ Prezidenti Donald Trampın və vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salmanın rəhbərliyi ilə keçirilən tədbirə texnologiya sahəsinin “nəhəngləri” qatıldı: Elon Musk, Sam Altman, Ruth Porat, Andy Jassy, Jensen Huang, Lisa Su, Ben Horowitz və başqaları.
Tədbirin əsas məqsədi — süni intellekt, çip texnologiyaları və məlumat mərkəzləri sahəsində milyardlarla dollarlıq investisiyaların cəlbi və bölüşdürülməsi idi. Lakin bu görüş sadəcə iqtisadi deyil, həm də siyasi və geosiyasi aspektlər baxımından mühüm mesajlar verdi.
“Ən güclü iş adamlarımız burdadır” – Trampdan mesaj
Prezident Tramp tədbirdə açıq bəyanat verdi:
“Bildiyiniz kimi, dünyanın ən böyük biznes liderləri burdadır. Onlar buradan bir çox şeyə görə bir çox çeklə ayrılacaqlar.”
Bu sözlər Trampın xarici siyasətini təkcə diplomatik deyil, həm də biznes əsaslı “kommersiya diplomatiyası” kimi təqdim etdiyini göstərir. Prezidentin yeni dövründə ABŞ-nin texnologiya gücü və özəl sektor vasitəsilə beynəlxalq münasibətləri formalaşdırmaq cəhdləri açıq-aşkar görünür.
Əsas oyunçular və milyard dollarlıq razılaşmalar
Sammitdə iştirak edən texnologiya liderləri, sadəcə “görünmək” üçün gəlməmişdilər. Onların əksəriyyəti konkret razılaşmalar, əməkdaşlıq və yeni sərmayələr təqdim etdilər.
İlon Mask (Tesla, SpaceX)
Trampın seçki kampaniyasına açıq dəstək verən Musk, ABŞ-nin dövlət xidmətlərini yenidən qurmaq üçün rəhbərlik etdiyi “DOGE” təşəbbüsündən uzaqlaşsa da, tədbirdəki varlığı onun hələ də Trampa yaxınlığını göstərdi.
Sam Altman (OpenAI)
Altman, ABŞ-də və digər ölkələrdə 100 milyard dollarlıq məlumat mərkəzləri qurmaq üçün “Stargate” layihəsi çərçivəsində maliyyə toplayır. Səudiyyə kimi zəngin ölkələr bu təşəbbüs üçün vacibdir.
Jensen Huang (Nvidia)
AI çip istehsalında lider olan Nvidia, Səudiyyənin yeni süni intellekt startapı Humain ilə böyük razılaşma bağladı — yüz minlərlə “Blackwell” çipinin satışı.
Lisa Su (AMD)
Nvidia ilə rəqabət aparan AMD də Humain ilə 10 milyard dollarlıq əməkdaşlıq elan etdi. Bu razılaşmaya ABŞ, Səudiyyə və digər ölkələrdə məlumat mərkəzlərinin qurulması daxildir.
Andy Jassy (Amazon)
Amazon artıq bu ilin əvvəlində Səudiyyədə bulud xidmətləri üçün böyük məlumat mərkəzləri quracağını bəyan etmişdi.
Texnologiyanın kölgəsində siyasət və təhlükəsizlik sualları
Bu qədər çip, məlumat mərkəzi və süni intellekt texnologiyası sövdələşmələrinin fonunda təhlükəsizlik məsələləri də gündəmə gəlir. ABŞ-nin strateji texnologiyalarına — xüsusilə çiplərə — avtoritar rejimlərə çıxış imkanı verməsi, bəzi ekspertlərin narahatlığına səbəb olub.
Sual yaranır: ABŞ bu texnologiyaları Səudiyyə kimi ölkələrlə bölüşərkən əvəzində nə qazanır? Bu əməkdaşlıqlar, uzunmüddətli perspektivdə milli təhlükəsizliyə təhdid yarada bilərmi?
Keçmişin boykotu, bu günün razılaşmaları
Xatırladaq ki, 2018-ci ildə jurnalist Camal Qaşıqçının Səudiyyə konsulluğunda qətlə yetirilməsindən sonra bir çox iş adamı “Səhrada Davos” kimi tanınan Səudiyyə investisiya forumunu boykot etmişdi. Lakin bu dəfə, boykot yerinə milyardlarla dollarlıq müqavilələr imzalanırdı.
Əhəmiyyətli olan odur ki, tədbirdə Amazon-un qurucusu Ceff Bezos, Meta rəhbəri Mark Zukerberq, Apple rəhbəri Tim Kuk və Google-un CEO-su Sundar Pichai iştirak etməmişdi. Bu absensiyalar texnoloji və siyasi mövqelər arasında fərqləri göstərir.
Sonda: Kim qazanır?
Ər-Riyadda keçirilən bu tədbir göstərdi ki, texnologiya və xarici siyasət artıq bir-birindən ayrı deyil. ABŞ-nin texnoloji liderləri beynəlxalq münasibətlərin əsas oyunçularına çevriliblər.
Bu “süni intellekt diplomatiyası”nın sonunda kim daha çox qazanacaq: texnologiya şirkətləri, ABŞ hökuməti, yoxsa Səudiyyə Ərəbistanı? Yaxın illərdə bu sualın cavabını AI çiplərinin kimə xidmət edəcəyinə baxaraq tapmaq mümkün olacaq.
