Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) yeni hesabatına əsasən, Cənub-Şərqi Asiyada formalaşan çoxmilyardlıq kiberdələduzluq sənayesi artıq qlobal səviyyədə sürətlə yayılmaqdadır. Cinayətkar şəbəkələr fəaliyyət dairələrini Cənubi Amerika, Afrika və Şərqi Avropaya qədər genişləndirərək transmilli cinayət sənayesinə çevriliblər.
BMT-nin Narkotiklər və Cinayət üzrə İdarəsinin (UNODC) məlumatına görə, bu sindikatlar təkcə internet üzərindən fırıldaqçılıqla məşğul olmur, eyni zamanda insan alveri ilə də əlaqəlidirlər. Minlərlə insan aldadılaraq və ya məcburi şəkildə bu mərkəzlərdə işləməyə vadar edilir və müxtəlif ölkələrdən olan qurbanlara qarşı dələduzluq sxemləri həyata keçirilir.
"Bu sistem xərçəng kimi yayılır"
UNODC-nin Cənub-Şərqi Asiya və Sakit Okean üzrə müvəqqəti regional nümayəndəsi Benedikt Hofmann bildirib:
"Bu fırıldaqçılıq sistemi xərçəng xəstəliyi kimi yayılır. Hakimiyyət orqanları bir bölgədə tədbir görür, amma köklər başqa yerə köçür."
Hesabatda qeyd olunur ki, hazırda dünyada yüzlərlə genişmiqyaslı “fırıldaq ferması” fəaliyyət göstərir və bu mərkəzlərin illik gəliri on milyardlarla dollarla ölçülür. Təkcə ABŞ-da 2023-cü ildə kriptovalyuta fırıldaqları nəticəsində 5.6 milyard dollardan çox maliyyə itkisi qeydə alınıb. Bu məbləğin 4 milyard dolları “romantik fırıldaq” və “donuz kəsmə” (pig-butchering) kimi sxemlər vasitəsilə əsasən yaşlı və həssas insanlardan əldə olunub.
Cinayətkarlar Yeni Regionlara Keçir
Son aylarda Çin, Tailand və Myanma hökumətləri bu cinayətkar şəbəkələrə qarşı mübarizə tədbirlərini gücləndirsə də, sindikatlar daha zəif nəzarət olunan və korrupsiyanın yüksək olduğu bölgələrə — Laos, Kamboca və Myanmanın sərhəd ərazilərinə çəkiliblər. Tailand hökuməti isə bəzi bölgələrdə elektrik və internet bağlantısını kəsərək kibermərkəzləri iflic etməyə çalışıb.
Lakin cinayətkar dəstələr sadəcə Asiyada qalmaqla kifayətlənmir. Onlar artıq Cənubi Amerikada narkokartellərlə əməkdaşlıq qurur, həmçinin Afrika ölkələri — Zambiya, Anqola və Namibiyada, eləcə də Şərqi Avropada, o cümlədən Gürcüstanda da iz buraxıblar.
Dünyanın 50-dən çox ölkəsindən qurbanlar
UNODC bildirir ki, bu şəbəkələr qlobal miqyasda fəaliyyət göstərdikləri üçün dünyanın müxtəlif yerlərindən – o cümlədən Braziliya, Nigeriya, Şri-Lanka və Özbəkistandan olan insanlar bu sistemə cəlb olunublar. Onların bir qismi sərhəd zonalarında keçirilən əməliyyatlar zamanı xilas edilib.
BMT-dən Beynəlxalq Əməkdaşlıq Çağırışı
UNODC beynəlxalq ictimaiyyəti xəbərdar edir ki, bu kiberdələduzluq sənayesi artıq “böhran nöqtəsinə” çatıb və qlobal əməkdaşlıq olmazsa, nəticələr təkcə Cənub-Şərqi Asiya üçün deyil, bütün dünya üçün dağıdıcı ola bilər.
Kamboca hökumətinin sözçüsü Pen Bona bildirib ki, onların ölkəsi də bu sənayenin qurbanıdır və problemin qarşısını almaq üçün hüquqi islahatlar, beynəlxalq əməkdaşlıq və gücləndirilmiş hüquq-mühafizə tədbirləri həyata keçirilir.
"Bu qədər mürəkkəb bir problemi həll etmək üçün birlik və əməkdaşlıq lazımdır, qarşılıqlı ittihamlar yox," – deyə o bildirib.
